2024’da Sahte Haberler Hakkında Bilmeniz Gereken 13 Gerçek

Sahte haberler, 2016’daki başkanlık yarışında küresel bir fenomen haline geldiler, ama bundan çok önceleri de varlardı.

Daha doğrusu, bunlar yüzyıllardır vardırlar ve asılsız ve yanlış bilgiler yaymak için bir tür propaganda aracı olarak kullanılmışlardır. Günümüzde, sosyal medyaya ve internete egemendirler, ve hatta geleneksel görsel ve yazılı medyada da bulunarak, hergün çıkan haberlerin ve politik raporların bir parçası haline gelmişlerdir.

‘Sahte haber’ etiketi, karşı bir bakış açısından meşru bir haber üzerinde şüphe yaratmak için de kullanılabilmektedir. Bu, ‘yalancı basın’ olarak da bilinir. Bu yanlış bilgiler, sonrasında genellikle diğer medya kuruluşlarına gider ve sonrasında topluluklar tarafından öğütülür.

Sahte haberler, aldatmak için yaratılır. Genellik akılda bir ya da iki hedefle iyi bir şekilde yazılır – karşı taraf hakkında yanlış düşündürmek ya da ona zarar vermek. Bu sadece büyük zarar verici olmakla kalmaz, aynı zaman da diğer taraf için de aşırı faydalı olur.

Artık, kontrolden çıkan tehlikeli bir trend olarak görülmektedir ve genel kamuoyu, gitgide neyin gerçek ya da sahte haber olduğunu, neyin gerçek ya da hayal olduğunu ve neyin gerçek neyin yalan olduğunu ayırması gitgide zorlaşmaktadır.

Peki, gerçek ve sahte haber arasındaki farkı siz söyleyebilir misiniz? İşte, sahte haberler hakkında 13 ilginç gerçek.

1 Öncelikle, Sahte Haber nedir?

Sahte haber, birçok farklı insan tarafından, farklı şekillerde tanımlanabilir, ama daha geniş bir anlamda düşünüldüğünde, yanlış bilgi demektir. Okuyucuları, sosyal, politik ya da finansal bir fayda sağlamak amacıyla yanlış yönlendirmek için tasarlanmış, eksik ve/ya yanlış bilgi içerir.

2 ”Sahte Haberler” ne kadar süredir ortalıktadır?

Her ne kadar Hillary Clinton ve Donald Trump, 2016’daki ABD başkanlık yarışında ‘sahte haber’ terimini oldukça sık kullanmış olsalar da, bunlar, Milattan Önce 13. yüzyılda Büyük Ramses’in Kadeş savaşı hakkında yaydığı sahte haberlerden beri ortalıktadır.

3 ”Sahte Haberler”in uzun geçmişine rağmen, özellikle son birkaç yılda gerçekten kültürün bir parçası olmuştur

‘Sahte haber’ terimi kullanımı, 2017’de %365 artmıştır. Bu ürkütücü figür, bilgi parçasının başta gerçekten sahte bir haber olduğu mu yoksa yanlış hikaye sayısının mı arttığı konusundaki tartışmaları arttırmıştır.

4Hiç Sahte Haberlere inanıyor musunuz?

Yapılan bir araştırma, Amerikalıların çoğunun sahte haberleri gördüklerinde, bunlara inandıklarını göstermiştir. Yani, bunların bu kadar popüler ve inanılır olması fenomen haline gelmenin tehlikeleri üzerindeki eğitim eksikliği midir?

5Dünyadaki hiçbir insan yerel haberlerine güvenip güvenemeyeceğini bilmiyor

Sahte haber fenomeninin yaygınlaşmasıyla, haber kanallarındaki güven seviyeleri belirgin miktarda azalmıştıır. Reuters Gazetecilik Eğitim Enstitüsü’ne göre, haberlerdeki güven seviyeleri, ülkeden ülkeye değişmektedir. Çalışma, Batı’daki insanların, iyi bütçeli yayıncılardan dolayı medya kaynaklarına güvenlerinin daha düşük olduğunu göstermiştir. En yüksek güven seviyesi %62’yle Finlandiya’da görülürken, Amerikan haber kuruluşlarının güven seviyeleri sadece %38’dir.

6Bir haberin sahte olduğunu nasıl söyleyebilirsiniz?

Online, sosyal medyada, geleneksel yazılı ya da görsel basında bir bilgiyi kontrol ederken, kandırılmadığınızdan emin olmaak için Sahte Haber Kontrol Edici’mizi aklınızda bulundurun. Eğer tüm kutucukların işaretlerini kaldıramıyorsanız, haberi gerçekten sorgulamanızı gerektiğini gösterir.

7En çok ne tür Sahte Haberler sizi kandırabilir?

Sahte haberler, yanlış yönlendirmek amacı güderler ve hem eksik hem de yalan bilgi kategorisine girerler. Eksik bilgi, dikkatsizce oluşturulmuş ya da yayılmış eksik bilgi olarak tanımlanır. Yalan bilgi ise kamuoyunu etkilemek ya da gerçeği saklamak için kasten yayılmış yanlış bilgidir.

8Haberleriniz CRAAP mi?

Amerika Birleşik Devletleri, sahte haber eğitim programları gerçekleştirmektedir – CRAAP de bunlardan biridir. Başlığın kendisi sahte habere işaret edebilir, ama CRAAP oldukça gerçektir. California Eyalet Üniversitesi’nde oluşturulan CRAAP, öğrenciler arasında, işlerini toplamak için kullandıkları bilginin kalitesini değerlendirmek üzere denenmiş ve rubrik olarak test edilmiştir.

9Sırf internette olması onu gerçek yapmaz. Ev ödevinizi yapın ve bir habere inanmadan önce bakın.

Eğer hala bir haber gördüğünüzde sahte olup olmadığını tespit etmekte sorun yaşıyorsanız, bir uzmana danışmanız yardımcı olabilir. Piyasa da http://www.factcheck.org/, https://www.snopes.com ve https://www.politifact.com/ dahil olmak üzere birçok gerçek-kontrol eden internet sitesi vardır

Her ne kadar şu sıralarda bu gerçek-kontrol eden internet sitelerinin isabetliliği hakkında artan tartışmalar olsa da, bunların, sizin salt bilgiyi değerlendirerek elde edeceğiniz ispattan daha iyi bir ispat yaptıkları kesindir.

10Son zamanlardaki Sahte Haber patlamasından dolayı suçlanması gereken taraf Sosyal Medya mı?

Günümüzde, internet bağlantısı olan herhangi bir kişi gazeteci sayılabilir. Facebook, Twitter, bloklar gibi birçok platformla, gerçeklikle bir alakası olmayan and meşru gözüken haberler yaratmak ve paylaşmak kolaydır. Ayrıca, ağlar bölünmüş olduğundan ve bunlar, önyargıları olan ve hikayenin gerçek olduğuna inanmak isteyen kişiler tarafından paylaşıldığından, daha yüksek inandırıcılığa ve paylaşılma şansına sahiptirler.

11Sahte Haber bir kez “piyasaya çıktığında” büyük güvensizlik ve kargaşaya sebep olabilir

Pew Araştırma tarafından son zamanlarda yapılan bir ankete göre, Amerika’da sahte haberlere inanan yetişkinlerin %64’ünün, gerçek haberler konusunda “büyük miktarda kargaşa”ya neden olduklarını belirtirken, %24’ü sadece “bir miktar karmaşa”ya neden olduğunu belirtmiştir. Bu, gerçek bilginin kaynağına inebilmek için kötü tohumları ayıklamanın önemini gösteren, alarm verici nitelikte bir istatistiktir.

12Sahte Habeler, sadece zararlı bir çılgınlık ya da şaka değildir ve görebileceğiniz gibi gerçek hasara ve güven sorunlarına neden olabilirler

Sahte haber hikayelerini ailenize ve arkadaşlarınıza anlatmak, bunların yanlış çıkması halinde sizi sadece aptal gibi göstermekle kalmaz, aynı zamanda daha büyük sonuçlar da doğurabilir. Sahte haberler, önemli politik ve sosyal sorunlarda yanlış anlaşılma ve karmaşa yaratabilir, ve bütün yeni jenerasyonun yanlış bilgiye, gerçek olarak atıfta bulunmasına neden olabilir. Profesyonellerden yardım almak yerine, doğrulanmamış sağlık sitelerinde okuduklarınıza inanmanız halinde, sağlığınıza da zarar verebilir.

13Sahte Haberler büyük bir piyasadır, ve ABD başkanlık seçimini bile tersine çevirebilir

Sahte Haberler, insanlara, reklamlarını satmak için istedikleri şeyi sağlayabilir. Bilgi parçasının gerçekliğini unutturun – sansasyonel yapın, gerçekdışı yapın, satın!

Kaynakça:

University of Michigan
Collins’ Word of the Year 2017
BuzzFeed survey of US-based adults
Time Magazine
California State University
Facebook press release
Austin Community College
A Pew Research poll
The Science Journal and NBC
http://www.digitalnewsreport.org/