İnternet ve Yapay Zeka Gerçekten Hafızaya Zarar Veriyor mu? Bilim İnsanları Ne Diyor?

Nature tarafından yayınlanan son bir rapor, dijital teknoloji ve AI’nın insan hafızası üzerindeki etkisini inceliyor ve internetin bilişsel yetenekleri aşındırma korkularına meydan okuyor.

Arama motorları, GPS ve AI destekli araçlar insanların nasıl öğrendiğini ve hatırladığını şekillendirirken, araştırmacılar hafıza azalması hakkındaki genellemelerin abartıldığını savunuyorlar.

Doğa, Texas Üniversitesi’nden psikolog Adrian Ward’ın dijital navigasyona ne kadar bağımlı hale geldiğini nasıl deneyimlediğini aktarıyor. Apple Haritalar’ın arızalanması sonucu kendisini Austin’in tanıdık bölgelerinde kaybolmuş buldu. “Sadece içgüdüsel olarak haritayı açar ve ne derse onu yaparım,” dedi.

Bu teknolojiye olan bağımlılık, ‘dijital amnezi’ olarak adlandırılan bir durum hakkında endişelere yol açmıştır. Bu terim, bilginin bir cihazda saklandığı için unutulmasını tanımlamak üzere bir yazılım firması tarafından icat edilmiştir. Oxford Üniversitesi hatta 2024 yılının kelimesi olarak ‘beyin çürümesi’ni—önemsiz online içerik tüketiminden dolayı zihinsel gerileme için bir terim—seçmiştir.

Ancak, araştırmalar daha karmaşık bir tablo çiziyor. Bazı çalışmalar teknolojinin hafıza görevlerini değiştirdiğini öne sürüyor: örneğin, GPS kullanıcıları rotaları daha az etkili bir şekilde hatırlıyor. Nature dergisi, Ward’ın kendi çalışmasının insanların bilgiye sahip olduğu hissini şişirdiğini bulduğunu bildiriyor.

Ancak Duke University’den hafıza uzmanı Elizabeth Marsh, aşırı iddiaları reddediyor ve bunları “abartı,” olarak nitelendiriyor, Nature tarafından bildirildiği gibi.

Artık arama motorlarına entegre edilen AI’nın hafıza üzerindeki etkisi derin olabilir. Marsh, “Bu tüm ChatGPT olayı, ‘Madagaskar’ın başkenti nedir?’ diye bir Google tarayıcısına yazmaktan gerçekten farklı bir teknoloji seviyesidir” diye not düşer, Nature tarafından bildirildiği gibi.

Endişeler arasında AI’nın bilişsel tembelliği teşvik etmesi veya hatta yanlış anılar yerleştirmesi bulunmaktadır. Ölmüş kişilerin dijital avatarları —sözde ‘ölü botlar’— kişisel anıları da yeniden şekillendirebilir. “Bir nevi, hiç deneyimlemediğimiz bir geçmişi yeniden bir araya getiriyoruz” diyor Edinburgh Üniversitesi’nden Andrew Hoskins, Nature tarafından bildirildiği gibi.

İnternetin hafızayı zayıflattığı fikri, 2011 yılında Columbia Üniversitesi psikoloğu Betsy Sparrow’un yaptığı bir çalışmadan sonra yaygınlaştı. Sparrow’un deneylerine katılanlar, online olarak nerede bilgi sakladıklarını, bilgilerin kendisinden daha fazla hatırlama eğilimindeydi. Bu durum ‘Google etkisi’ olarak adlandırıldı ve Nature tarafından rapor edildi.

Ancak, daha sonraki tekrar denemeler karışık sonuçlar verdi, bu da çalışmanın sonuçları üzerinde tartışmayı teşvik etti.

Ward, bunu ‘bilişsel yükten kurtulma’ kısmı olarak görüyor. Bu, insanların hafıza görevlerini dış yardımcılara devretmeleri anlamına geliyor. Bu, bilişsel kaynakları serbest bırakarak faydalı olabilir. Ancak, AI tarafından oluşturulan özetler arama sonuçlarında, kullanıcıların çevrimiçi bilgiyi kendi bilgileriyle karıştırmasına ve yanıltıcı bir güven oluşturmasına neden olabilir, diyor Nature.

Araştırmalar, teknolojinin belirli görevler için hafızayı etkilediğini doğrularken, Harvard’ın Daniel Schacter’i, “Bu teknolojilerin hafızada genellikle bir düşüşe neden olduğuna dair çok az kanıt var” diye belirtti, Nature tarafından bildirildiği gibi.

Araştırmacılar, internetin kendisinden daha çok, artan bilgi yükünün ve doğal yaşlanmanın hafıza sorunlarına katkıda bulunabileceğini öne sürüyorlar.